Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) Bitki Yetiştirme Çeşitleri

Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) Bitki Yetiştirme Rehberi

Günümüzde Dünya’nın dört bir tarafında topraksız tarım yani Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) modelleri uygulanmakta.  Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) modelinde ekinler besinleri toprak aracılığı ile değil, su ve hava yolu ile almaktadır. Özellikle birçok çiftçi tarafından da ilgi ile karşılanan bu yöntemin detaylarını yazımızda bulabilirsiniz.

Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) Nedir?

Hipodornik kelimesi ‘’çalışan su’’ veya ‘’emek veren su’’ anlamlarına gelmektedir. Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)ı ise su veya hava tarımı olarak nitelendirmek yanlış olmaz.

Hipodornik Tarım ekinleri, toprak ile değil hava ve su aracılığı ile beslemeyi hedefler. Bu ekinler gerekli olan besinleri sıvıların içerisinde ki gübreden alırlar. Hipodornik Tarım yöntemi alışılagelmişin dışında bir yöntemdir. Açık alanlarda uygulanabileceği gibi kapalı alanlarda da uygulanmaktadır. Topraksız Tarım birçok farklı yöntemle uygulanmaktadır. Özellikle dar alanlarda uygulanabilir bir tarım modeli olması açısından oldukça avantajlı bir tarım modelidir. Kaynaklar tasarruflu kullanıldığı takdirde emekten ve zamandan tasarruf ederken aynı zamanda çiftçinin üretimde kontrol sahibi olmasını sağlamaktadır. Özellikle maliyeti daha az olduğundan ve kullanılan kimyasal ürünlerin daha az olmasından ötürü de oldukça sağlıklı bir yöntemdir.

Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) modelinde yetiştirme alanı: perlit, kokopit, taş yünü veya kum kullanılabilir. Bu maddelerin temel görevleri ise besin maddesini ve oksijeni bitki köküne ileterek bitkinin bulunduğu pozisyonu korumaktır.

Burada kullanılan suya besin maddeleri eklenerek besleyici solüsyonlar elde edilir. Hazırlanan bu su bitki köküne su pompaları yardımı ile enjekte edilir. Besleyici solüsyonlar su pompaları ile iletilirken, oksijen ise hava pompaları yardımı ile bitki köküne iletilmektedir. Bu sayede bitki zamanında ve gerektiği kadar besleyici maddeleri almış olur.

Hipodornik tarımın genel işleyiş şekli budur. Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) genel olarak sera gibi kapalı alanlarda tercih edilmektedir. Bunun sebebi ise hem üretimi kontrol altında tutmak hem de mevsimsel faktörleri gözetmektir.

1-Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)’ın Avantaj ve Dezavantajları

Topraksız tarım modelinde gübreleme, ilaçlama gibi faktörlere ihtiyaç duymadan üretimi kendi kontrolünüz altında tutarak hem zamanınızdan hem cebinizden tasarruf etmiş olursunuz. Peki Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)ın avantajları ve dezavantajları nelerdir? Hep birlikte bunları inceleyim:

Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)ın Avantajları;

• Toprak tarımına göre alandan tasarruf, edilerek birim alandan ekstra ürün elde edilir.
• Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)da yetişen bitkiler normal toprakta ve klasik yöntemle yetiştirilen bitkilere oranla daha fazla büyümektedir. Bitki kısa sürede büyüceği için hasat süresi de kısalarak birim alandan daha fazla ürün sağlanacak.
• Hidroponik Tarım modelinde bitkiler direkt olarak besin maddesi ile buluşacağı için bitki enerji sarfetmeyerek bütün enerjisini meyve ve çiçek gelişimi için kullancaktır. Klasik tarım yönteminde bitki besin maddesi bulabilmek için enerji harcayacaktır. Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) yöntemi ise fazla enerji harcamaya son vermiş oluyor. Aynı zamanda Hipodornik Tarımda kontrol çiftçinin elinde olacağı için bitkinin ihtiyacı olan ışık, sıcaklık gibi faktörler de zamanında tedarik edilecektir. Böylelikle bitkiler hızlı bir büyüme sürecine girecektir.
• Bitkilerin kontrollü bir şekilde besin ihtiyaçları giderilerek su stresi yaşamaları engellenecektir.
• Günümüzde tarım alanlarında kullanılan su miktarı oldukça fazladır. Ülkemizde bulunan suyun da büyük bir kısmı tarımda kullanılan suya gitmektedir. Ülkemizde yaşanan su sıkıntılarının önüne geçebilmek için de Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) oldukça avantajlı bir seçenek olacaktır. Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) yönteminin suya dayalı olması fazla su kullanımı anlamına gelmiyor. Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)da kullanılan su miktarı topraklı tarımda kullanılan suyun sadece %’10’u kadardır. Böylelikle suyun geri dönüşümü sağlanarak daha fazla verim elde ediliyor.
• Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)da yetiştiricilik için verimli topraklar gerekmediği için verimsiz topraklar değerlendirilir.
• Toprağa duyulan ihtiyaç azalacağı için, iklim koşulları uygun olmayan yerlerde de üretim yapılabilecek.  Böylelikle topraklarda yetiştirilen bitkiler yabancı otlar ve zararlı maddelerden daha az etkilenerek sağlıklı bir şekilde yetişecektir ve daha verimli ürünler elde edilecektir.
• Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)da yüksek miktarda verim ve üretim elde edilir.
• Kontrolün tamamının yetiştiricide olması ve bitkinin ihtiyacı olan faktörlerin zamanında ve anında karşılanması, bitkiyi daha verimli hale getirecektir. Böylelikle bitki ihtiyacı olan besini elde ederek daha sağlıklı bir şekilde yetişecektir.
• Hipodornik Tarımda ürünler de ki besin değerlerinin PH’ını belirlemek daha kolay olacaktır. Böylelikle besinlerde ki elementlerin bitkiye kontrollü verilmesi besin ve element dengesi sağlayacaktır. Bu sayede yetiştirilen ürünlerin kalitesi daha iyi olacak ve çiftçi için iyi bir pazar imkânı sunacaktır. Üretimde süreklilik sağlanarak gıda sanayisinde gelişmeler yaşanacak ve gecikmeler olmayacaktır.
• Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım)ın Dezavantajları;
• Kurulum maliyetleri açısından diğer sistemlere nazaran maliyet daha yüksektir.
• Hidroponik Tarım (Topraksız Tarım) kontrollü bir şekilde yapıldığı için birtakım makinalar gerektirmektedir. Bu da üretimin başlayabilmesi için bir sermaye gerektirmektedir. Zamanlama makinaları, pompalar, ışıklar, filtreler hepsi birer maliyettir. Özellikle bu nokta da birisinin eksikliği üretimi etkileyebilir. Liste dikkatli bir şekilde yapılıp üzerine düşünülmelidir.
• Teknik Bakımdan çiftçi yeterli bilgiye sahip olmalıdır.
• Üretimin ölçeği ve büyüklüğü bir maliyet olacağı gibi bu konuda deneyim kazanmakta bir maliyettir. Özellikle bu deneyimin zaman alması üretimin başlamasını etkileyeceği için bir dezavantaj olacaktır.
• Sistemin sürekli takip edilmesi gerekmektedir.
• Bitkilerin yaşamını devam ettirebilmeleri için sistemin sürekli takip edilmesi gerekmektedir. Yaşanacak ufak bir sistemsel arıza üretimde devamlılığı ve sürekliliği sağlayamaz.
• Bazı ürünlerin Hipodreonik Tarıma uygun olmaması doğallık tartışmalarını da beraberinde getirmektedir.
• Özellikle bazı yumru bitkilerin topraksız tarıma uygun olmaması halk arasında doğallık tartışmalarını da beraberinde getirmektedir.  Bu da Pazar anlamında dezavantajlar oluşturmaktadır.

2-Hidroponik Tarım’ın (Topraksız Tarım) Çeşitleri Nelerdir?

Hidroponik Tarımın birçok çeşidi bulunmaktadır. Bu çeşitler aktif ve pasif sistemler olarak ikiye ayrılmaktadır. Aktif sistemlerde bir pompa aracılığı ile besin maddeleri bitki köküne iletilirken, pasif sistemlerde ise sadece bitki kökü yetiştirilir.

Şimdi hep birlikte Hidroponik Sistemin çeşitlerini inceleyeceğiz;

Fitil Sistemi 

Fitil sistemi pasif sistemler içerisinde değerlendirilmektedir. Fitil sistemi en basit Hidroponik Tarım sistemidir. Bu fitiller hiçbir desteğe ihtiyaç duymadan bitki köklerine besin maddelerini iletir. Özellikle Hidroponik Tarıma yeni başlayanlar için oldukça kolay ve maliyet seviyesi en düşük yöntemdir. 

Deep Water Culture (Derin Su Kültürü)

Derin Su kültürü sisteminde kökler bir besin çözeltisi aracılığı ile doyurulurken aynı zamanda da bir oksijen yardımı ile köklerin boğulması engellenmektedir. Derin Su Kültürü gündüz sıcaklığının yüksek olduğu, gecelerin ise daha soğuk olduğu ortamlar için daha uygundur. Yüksek hacimde suyun getirmiş olduğu tamponlama kapasitesi aracılığı ile suyun soğuması yavaşlayıp daha az enerji harcanmış olur.

Nutrient Film Technique (Besin Film tekniği)

Besin Film Tekniğinde bitkilerin bir olukta yer alması ev devridaim yapan su akışının bulunduğu sistemlerdir. Hafif eğimli olduğu için bu eğimde bitkilerin besleneceği çözeltiler akıtılır. Köklerin birçoğu su dışında yer alacağı için kökler rahatlıkla hava alır ve köklerde yaşanabilecek olan problemler azalır. Açıkta kalan kökler de ışıktan korunup nemli tutulmalıdır.

Flood and Drain (Su Basma ve Tahliye Sistemi)

Bu sistemde bitkinin ihtiyaç duyduğu sıvılar pompa yardımı ile bitki köklerine ulaştırılır. Devamında kalan su ve besinler hazneye aktarılarak tahliye edilmiş olur. Sistemin adı da buradan gelmektedir. Zamanlayıcı yardımı ile besin maddeleri zamanında köklere iletilir. Sistemin düzgün çalışabilmesi için öncelikle oksijenin yeterli miktarda olması gerekmektedir. Taşıma borusu da tahliye borusundan daha geniş olmalıdır. Böylelikle süreklilik ve devamlılık sağlanmış olur.

Damlalama Sistemleri

Damlatma sistemi günümüzde birçok alanda kullanılmaktadır. Aktif Hidroponik Sistemler arasında yer almaktadır. Bitki köklerine bir zamanlayıcı yardımı ile besin maddeleri iletilir. Yetişme alanında bulunan besin maddeleri de tahliye yardımı ile hazneye geri aktarılır.

Aeroponics (Aeroponik)

Hidroponik Tarım sistemleri içerisinde su buharının kullanılarak, bitki köklerinin yetiştirildiği sistemdir. Bu sistem en karışık sistemdir. Besin maddeleri buharlaştırılıp besin köklerine iletilir.

Hidroponik Tarımda Bitkinin Yetiştiği Ortam Nasıl Olmalıdır?

Hidroponik sistemde özellikle bitkiyi yetiştireceğiniz ortam oldukça önemlidir.

Bu ortamı seçerken dikkat etmeniz gereken özellikler ise şunlardır;

• Drenaj sağlamalı ve havalandırması yeterli olmalı. Nem ve oksijeni tutabilmeli.
• Çalışılabilmesi ve taşınabilmesi için yeterli hafiflikte olmalı.
• Düşük maliyetli olmalı.
• Çevre dostu ve organik olmalı.
• Yeniden kullanılabilir olmalı.
• PH oranı nötr olmalı.

 

3-Yetiştirme Ortamları Hangileridir?

Piyasa oldukça çeşitli yetiştirme ortaları mevcuttur. Bunlar, çeltik havuzu, volkanik tüf, Hindistan cevizi lifi, kum, çam talaşı, vermikulit, torf, kayayünü gibi ortamlardır. Bu ortamlarda çeşitli Hidroponik tarım bitkileri yetiştirebilirsiniz.

Hindistan Cevizi kabuğu (Kokopit)

Hindistan cevizi kabuğu kokopit olarak bilinmektedir. Bu malzeme Hindistan ceviiz kabuklarının bir araya gelmesi ile oluşmaktadır.

Avantajları	Dezavantajları
Ø Suyu ve havayı tutar.	Ø Drenajı iyi değildir.
Ø Organik bir üründür.	Ø Uzun kullanıldığında sıkılaşması zordur.
Ø Yeniden kullanılabilir.
Ø Çevre dostudur.

Perlit

Perlit camsı ve volkanik bir kaya türüdür. Tarımda birçok alanda kullanılır. Toprağın havalandırılmasında tercih edilir. Hidroponik Tarımda toprak olmadan da kullanılabilmektedir.

Avantajları	Dezavantajları
Ø Hafiftir.	Ø Toz oluşturabilir.
Ø Oksijeni iyi tutar.	Ø Hafif olduğu için bazı sistemlerde kullanılmayabilir.
Ø Yeniden kullanılabilir.

Taş Yünü

Volkanik kayaçlardan elde edilmiş olan minerallerin eritilerek elyaf haline getirilmesi ile üretilmektedir. Hidroponik tarımda devridaim olan sistemlerde kullanılmaktadır.

Avantajları	Dezavantajları
Ø Oksijeni çok iyi tutar.	Ø Çevre dostu değildir.
Ø Suyu çok iyi tutar.	Ø Parçacıklı yapısı olduğu için toz oluşturabilir.
Ø Farklı türde boyutları vardır.	Ø PH’ı nötr değildir.

Genişlemiş Kil

Küçük paketlerle genleşip ısıtılmış olan kil topları işlem bittikten sonra yuvarlak metal haline getirilirler.

Avantajları	Dezavantajları
Ø Oksijeni çok iyi tutar.	Ø Ağır malzemedir.
Ø Yeniden kullanılabilir.	Ø Su tutma oranı düşüktür.

Büyütme Taşı (Growstones)

Gözenekli kaya parçasıdır. Geri dönüştürülmüş camdan elde edilir.

Avantajları	Dezavantajları
Ø Nem tutma oranı yüksektir.	Ø Yapışkan yapısı bitkiye zarar verir.
Ø Hafif bir malzemedir.	Ø Temizliği zordur.

Vermikülit

Isı etkisi ile genleşen mineral türlerinden birisidir. Drenaj oranı düşük olduğundan perlit ile birlikte kullanılabilir.

Avantajları	Dezavantajları
Ø Suyu çok iyi tutar.	Ø Pahalı bir üründür.
Ø Hafif bir malzemedir.	Ø Aşırı su tutabilir.

4-Hidroponik Tarımda Gübreleme Nasıl olur?

Bitkilerin ihtiyacı olan besinlerin, veriliş şekilleri ve sistemleri farklı olsa da birçok bitki bu maddelere ihtiyaç duymaktadır.

Bitkilerin Büyüyüp Gelişebilmesi Hangi Besinlere İhtiyacı Vardır?

• Su = Su bitkilere nem vermektedir.
• Oksijen = Solunum için temel gerekliliktir.
• Işık = Gıda üretilebilmesi için gerekli enerjiyi sağlar. Çeşitli yapay ışıklar ve güneşten gelen doğal ışık kullanılır.
• Karbon dioksit =Solunum için temel gerekliliklerden biridir.
• Besinler = Bitkilerin büyümesine yardımcı olmak için kullanılan maddelerdir.

Besinler makro ve mikro besinler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Makro besin maddeleri, bitkilerin en çok ihtiyaç duyduğu besin maddeleridir. Mikro besin maddeleri ise makro besin maddelerinin destekleyicisi niteliğindedir.

• Makro besin maddeleri; sülfür, azot, nitrojen, fosfor, kalsiyum, magnezyumdur. Bunların içinde en önemli besin maddeleri; azot, nitrojen ve fosfordur.
• Mikro besin maddeleri ise; bor, manganez, çinko ve demirdir.

Makro ve mikro besinler bitkinin yeterli şekilde beslenebilmesi için önemlidir. Ancak bu besinler hangi PH derelerinde de çözündüğü bilmek gerekir.

5-PH Seviyesinin Besin Maddelerine Etkisi Nedir?

Her besin maddesi farklı PH seviyesinde çözüneceği için, bitkilerde kullanılacak olan besin maddelerinin hangi PH seviyelerinde çözündüğünü iyi bilmek gerekir.

Besinlerin yeterli miktarda çözünebilmesi ve bitkiye gerekli yardımı sağlayabilmesi için 5,5 veya 6,5 PH seviyesinde çözülmesi gerekmektedir.

6-Hidroponik Tarımda Gübreleme Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

• Hidroponik tarımda çeşitli sistemler için üretilmiş olan gübreler kullanabilirsiniz.
• Kullandığınız sistemi gübre aldığını yerlere bildirerek öneriler ve yardımlar alabilirsiniz.

İlerleyen süreçlerde deneyim kazandıkça kendi gübre karışımlarınızı elde edebilirsiniz. Kendi karışımlarınızı elde ederken dikkat etmeniz gerekenler ise şunlardır;

1. Hidroponik üretimler için hazırlanmış gübreler her zaman daha iyi bit seçenektir.

2. Bitki yetişme evrelerine göre farklı elementlere ihtiyaç duymaktadır. Bitkinin her evresi için farklı karışımlar hazırlayabilirsiniz. Hazırlayacağınız bu karışımların PH derecesinin 5,5 ila 6 arasında olmasına özen gösterin.

3. Karışımların sıcaklığı oldukça önemlidir. Sıcak karışımlar bitkilere zarar vermektedir.

4. Hazne suyu ve besin maddesi düzenli değiştirilmeli.

Bitki Işıkları Niçin Önemlidir?

Kapalı alanda yapacağınız her üretimde ekstra ışık kaynağına ihtiyaç duyabilirsiniz. Kapalı alan olacağı için bitkileriniz güneş ışığı görmeyecektir.

Işığın Bitkiler İçin Önemi;

Bitkiler hayatta kalabilmek için ışık, su, oksijen ve besin maddelerine ihtiyaç duyarlar. Bitkiler gelişebilmek ve üretime devam edebilmek adına güneş ışığına ihtiyaç duymaktadırlar. Bitkiler güneş ışığını klorofillerinde tutmaktadırlar. 

Birçok türde ışık vardır. Bu ışık türlerinin 3 ana başlıkta toplayabiliriz.

• HID
• LED
• Floresan

Bu ışıklar Güneş ışığının yeterli gelmediği zamanlarda destekleyici ışık olarak kullanılmaktadırlar. Bu ışıklar arasında floresan lambaların maliyetinin düşük olması ve yeterli ışık miktarını sağlayabilmesi açısından, oldukça çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Ancak sera tarzı tarım yapılan yerlerde pek fazla tercih edilmemektedir.

HID’lerin ise ışık yoğunluğu oldukça üst seviyededir. Soğuk ve sıcak ışık yayabilirler.

LED’lerin maliyetleri diğerlerine oranlı biraz yüksektir. Ancak uzun vadede düşünülebilir bir yatırım aracı olarak kullanılabilir.

8-Hidroponik Sistemde Yetiştirilen Bitkiler Nelerdir?

Bu sistemde hemen hemen her türlü bitki yetişmektedir.

Hidroponik sistemde sebze türleri (lahana, ıspanak, marul ve domates) otlar (nane, fesleğen, kekik) meyveler (çilek ve biber) yetiştirilebilir.

Hidroponik sistemde her bitki yetişebildiği gibi bu sisteme uygun olmayan bitkiler de mevcuttur. Hidroponik sistemde her bitki yetişebilir ancak yetişmesi zor bitkilerin bakımı daha zor olduğundan maliyeti de artabilir.

Örneğin patates, turp ve havuç gibi derin kökleri olan bitkiler daha derin alanlara ihtiyaç duymaktadırlar. Kavun, mısır ve karpuz türü bitkiler ise oldukça büyük bitkiler olduğu için geniş alanlara ihtiyaç vardır. Bu sebeple bu tarz bitkilerin Hidroponik ortamda yetiştirilmesi oldukça zor ve maliyetli bir işlemdir.